Nếu tự do, thì gọi là thơ!

Thực ra những điều mình sắp nói ra đây, "bà con" hẳn đã... biết tỏng tòng tong rồi! Kiểu như, gớm, "biết rồi, khổ lắm, nói mãi" ý, hì, hì...!

Nhưng quả thực, mình không thể đừng... "nói mãi" ra đây được, mình phải lên tiếng, cũng giống như cái sự "quen mui lấy mùi ăn mãi", hay, nôm na ra, thấy "phở ngon" thì ta cứ "ăn", tội gì, đúng không?!

Số là hôm rầy, mình có đọc được ở một trang mạng, rằng "Thơ là âm-nhạc trong ngôn-ngữ rất tự-nhiên (a priori) của con người, mặc zù không fải ai cũng là thi-sĩ. Thơ hay (tuyệt vời) là đỉnh cao nhất của ngôn-ngữ, và thi-nhân đúng là một vũ-trụ nhỏ có trong tâm-hồn mình nhiều sợi “tơ” va vào cảm-jác để thành thơ."(Nguyễn Quỳnh)! Tức là, hình như mình đã tìm ra được câu "định nghĩa" cho thơ rồi đấy: Thơ là âm-nhạc trong ngôn-ngữ rất tự-nhiên (a priori) của con người, có phải không "bà con"?!

Đúng quá còn gì, hehe, cãi vào đâu được nữa!

Để mình nói tiếp. Thế này nhá, dĩ nhiên, ai cũng biết là hầu như tất cả các bản nhạc, gọi là "forevergreen", đều có lời là những bài thơ hay, những bài thơ "forevergreen", tức là, vì thơ "forevergreen", nên nhạc cũng "forevergreen"? Theo mình nghĩ, thơ và nhạc bổ sung cho nhau, nhưng "điều kiện tiên quyết" (a priori), thì "thơ (phải) là âm nhạc trong ngôn ngữ tự nhiên của con người" cái đã! Một bài thơ "không hay", chắc chắn, chẳng có "tay" nhạc sĩ nào lại "dở người", "lướt phím" piano đi phổ nhạc cho nó bao giờ! Chắc thế!

Đấy là cái tính "âm nhạc" của thơ. Bàn về điều này, thì chắc mình không đủ "tài nghệ" để bàn, xin nhường các vị nhạc sĩ độc giả của Tiền Vệ vậy. Mình chỉ muốn bàn về cái "ngôn-ngữ rất tự-nhiên (a priori) của con người", mà giáo sư Nguyễn Quỳnh muốn nói ở đây thôi, nhá!

Tức là, bên cạnh ngôn ngữ "rất tự nhiên", hẳn tồn tại một loại ngôn ngữ rất... "không tự nhiên", đúng không? Và, để hiểu được thế nào là "ngôn ngữ rất không tự nhiên", thì chúng ta phải tìm hiểu xem cái vế trước nó như thế nào đã!

Vậy, thế nào thì gọi là "ngôn ngữ rất tự nhiên"? Có một câu thơ thế này:

"Những nhà thơ trẻ:

Hãy viết bất cứ cách nào bạn thích

Quá nhiều máu đã chảy dưới cầu

để còn tiếp tục tin

rằng chỉ có một con đường là đúng.

Trong thơ mọi sự đều được phép."
(Hoàng Ngọc-Tuấn dịch)

Cái mình muốn nói ra ở đây, chính là ở câu thơ cuối: "Trong thơ mọi sự đều được phép"! Nghĩa là, khi làm thơ, nhà thơ đích thực không cần chờ ai "cho phép" mình viết thơ cả, mà cứ viết, cứ để "dòng thơ" tuôn trào, ý nghĩ bay bổng!

Vậy sự "không cần chờ ai cho phép viết thơ" chính là "sự rất tự nhiên" của ngôn ngữ?

Đúng đấy, và chính xác hơn nữa, chính là "sự tự do"!

Mình nhớ đến một bài thơ của anh Viện, bài "Những cuộc săn đuổi", trong đó có câu:

"Nhà tù không cần định nghĩa bởi bốn bức tường kín"

và câu:

"Bốn bức tường kín và những hàng rào kẽm gai vẫn đi theo tôi

Tôi leo lên mái nhà và hét “bầu trời, bầu trời”

Và tôi thấy bầu trời giống như một cái nắp nồi đang luộc tôi cho thời gian"

Những câu thơ quả thật "rất tự nhiên" và nó vang lên như một bản nhạc về ước vọng tự do, ý tưởng của bài thơ thật là bao la, rộng mở! Tiếng hét "bầu trời, bầu trời", như hai nốt nhạc nhấn (phải hiểu là người nhạc sĩ piano lúc này ấn bàn tay mình rất mạnh, dứt khoát, vào bàn phím) dõng dạc kêu đòi sự tự do!

Thơ, nhất là thơ hay, phải là những bản tình ca của tự do! Một (đống) cảm nghĩ nào đấy, nếu ta đọc lên mà thấy "tù túng" trong câu chữ, "chật hẹp" trong ý tưởng, đó không phải là thơ! Chẳng hạn:

"Trận chiến Lịch Sử

Đã phá tung mọi xiềng xích?

Người họa sĩ trẻ

Từ sau song sắt

Vẫn bình tâm

Dành lòng biết ơn

Không dứt

Cho một người lính già."

(Nguyễn Khoa Điềm)

Cũng là những câu chữ về "bốn bức tường kín", hay "nhà tù (cộng sản)", đấy, nhưng không thể là những câu chữ viết bằng thứ "ngôn ngữ tự nhiên", chưa kể "rất tự nhiên", được! Tức là chúng chứa đựng sự tù túng thấy rõ, và ý tưởng của chúng rất chi là "gượng gạo", "chật hẹp", kiểu như: "nói lấy được", "lỡ mồm thì nói, nhưng không biết nói gì", không toát lên một ý gì của sự tự do cả! Bởi vì, đây nhá, mình "phân tích" thêm:

Chính vì không được "ai đó" cho phép (hoặc sợ "bề trên" chăng?!), nên Nguyễn Khoa Điềm phải viết "nửa vời" rằng: "Đã phá tung mọi xiềng xích?", với dấu hỏi ở cuối câu. Một nhà thơ tự do, chắc chắn sẽ không viết như vậy, mà, với ngôn ngữ tự do của mình, sẽ "choang thẳng cánh" rằng: Đã không phá tan mọi xiềng xích!... Đấy là chưa kể cái ý nói người họa sĩ trẻ, ở đây là Cù Huy Hà Vũ, "vẫn bình tâm", thì mình thấy ông Điềm thật là... "hồ đồ"! Một kẻ bị bắt bỏ tù oan, nhất là về chính trị, thì không thể "vẫn bình tâm" được. Ý định vẽ chân dung "cho một người lính già" của ông Vũ như thế nào, ai mà biết được, họa chăng chỉ ông Vũ, hay cùng lắm người nhà ông Vũ thôi! Vậy mà làm sao ông Điềm có thể "cảm nghĩ" chắc như "đinh đóng cột" như vậy cà? Đáng lý ra, nếu viết như vầy:

"Người họa sĩ trẻ

Từ sau song sắt

Tuy bất an

Vẫn dành lòng biết ơn

Không dứt

Cho một người lính già."

thì may ra có thể châm chước, gọi là thơ được chứ...

Nhưng ông Nguyễn Khoa Điềm mà viết thế, "chúng nó"... đập cho chết!

Thì thế, chính vì sợ "chúng nó đập cho chết", nên không thể sáng tác thành thơ được, câu chữ tù túng, ý tưởng chật hẹp là ở chỗ đó đó!

Nói tóm lại, nếu câu chữ đến từ sự TỰ DO, thì đó gọi là THƠ!

(Tai) Họa thơ đến từ đâu?

Hôm nay, đọc xong bài viết này trên Tiền Vệ, bài nói về Thế nào thì gọi là thơ? ấy mà, mình cứ ngẫm nghĩ mãi, ừ nhỉ, để xác định đâu là thơ, đâu là... thẩn, khó thật đấy! Thế rồi ngẫm nghĩ một hồi, mình mới "lóe sáng" ra một "ý thơ thẩn" như thế này...

Ý gì? Nói mau!

Ừ, ừ, mình nói ngay đây, cái "ý thơ thẩn" của mình là, thơ hay không thơ, không quan trọng, mà thơ đến từ đâu mới là điều đáng nói, hehe, đúng không?!

Nhớ cái "thời vàng son" của talawas xưa, mình đọc được một loạt bài Thơ đến từ đâu? rất hay, và sau đó, cũng một loạt những bài viết "nổ" ra xung quanh vụ "in ấn Thơ đến từ đâu?" trong nước, cũng rất hay (ho), và mình nghĩ, thơ phải chăng được gọi là thơ, khi ta biết là nó đích thực đến từ "những chân trời thơ"?

"Những chân trời thơ"? Nghe kinh nhỉ, là cái quái gì vậy cha nội?

Hehe, thì mình cũng phải thử bắt chước các nhà thơ ăn nói cho nó "thơ ca" một tí chứ, hehe, đơn giản thôi, "những miền đất thơ", đó chính là "bản thân các nhà thơ" ý!

Nhưng làm sao biết được, đâu là nhà thơ, đâu là nhà... "bí thơ"? Khó bỏ mẹ!

Chẳng khó chút nào, thơ nó ở ngay câu chữ, đọc lên là biết ngay mà, dễ lắm!

Nói thế thì vô cùng! Giải thích mau!

Ừ, tức là ý mình muốn nói, nếu câu chữ của bài thơ chứa đựng cái "hồn", hay cái "thần" gì đấy, làm rung động con tim người đọc, thì đấy là thơ, còn nếu chỉ làm cho ta thấy... "ngứa mắt", thì không thể gọi là thơ được, mà, như "nhà thơ khế ngọt" đã nói, "chỉ là cảm nghĩ có vần" thôi!

Nói thế, hóa ra tất cả các cái gọi là "sự nghiệp thơ ca" của... Tố Hữu, hay của chính bản thân Nguyễn Khoa Điềm chẳng hạn, đều chỉ là "những cảm nghĩ có vần"?

Đúng thế, tất tật những gì những nhà thơ nhà văn cộng sản Việt Nam viết ra, chỉ là "những cảm nghĩ có vần", bởi vì có một điều như thế này, mà họ không bao giờ có thể nhận ra, đó là: họ là những kẻ "vô thần". Bởi vì, như triết học có nói, nền tảng của con người văn minh, nhất lại là những nhà thơ, nhà văn, là phải có tâm linh, chủ nghĩa cộng sản không sản sinh ra những con người có tâm linh, thậm chí, nó lại coi việc tiêu diệt tâm linh lên hàng đầu...

Kinh, sao hôm nay lại "chiết da chiết thịt" kinh thế? Đang nói chuyện thơ ca! Cộng sản cộng siếc, nghe kinh quá! Khiếp!

Hì, hì, thì cứ phải lôi ra mà nói hết đi chứ! Không nói lúc này thì nói lúc nào?! Tức là, nói cụ thể, những nhà văn nhà thơ cộng sản Việt Nam, họ lầm to, họ cứ tưởng là có chút tài... "múa chữ" thì có thể sáng tác ngay ra được thơ được văn! Có khối ra đấy! Những gì của họ mà họ gọi là thơ, là văn, chúng chẳng có một giá trị nào cả, có họa chăng, chỉ là thứ giá trị ảo mà họ xúm lại "phụ họa", "tâng bốc" cho nhau mà thôi! Và đây chính là điều mình muốn nói ra ở đây đấy: với cái đầu vô thần, trái tim vô cảm, họ - những người cộng sản - có cố ra sức gì đi chăng nữa, chỉ cho ra "những giọt nước mắt cá sấu"! Và cái sự này, là một cái "(tai) họa" cho nền thơ ca Việt Nam!

Thế không có ai trong họ nhìn thấy cái điều đơn giản này à?

Hi, hi, có đấy chứ! Chẳng hạn, đây này, bọ Lập có nói ở đây này, hãy đọc đi, nhá!

Nói tóm lại, "những chân trời thơ" là do "những con người thơ (có tâm linh)" làm nên, và mình xin "thổ lộ" thế này, việc mình bật cười phá lên khi đọc được "những câu chữ rởm" trong "cảm nghĩ có vần" của Nguyễn Khoa Điềm, cũng dễ hiểu thôi, bởi vì, "những câu chữ rởm" ấy, thật đơn giản, chúng được đến từ đây!

(Tai) Họa ký trong tù

Mấy đêm nay, mình không ngủ, chính xác ra, ngủ thì ngủ đấy, nhưng không trọn giấc, hehe...

Tại sao? Lại có chuyện gì đấy, cha nội?

Hehe, tất nhiên là có chuyện chứ, không dưng mình nói ra làm gì, hì, hì...

Chuyện gì? Kể đi!

Ừ, thì kể! Nghe nhá!

Chả là hôm vừa rồi, mình có đọc được một bài bình rất hay của "nhà thơ khế ngọt" họ Đỗ trên Tiền Vệ...

Thế à? Bài bình nói gì mà không ngủ được?

Ấy, ấy, khoan đã, để từ từ mình kể! Bài bình nói nhiều lắm, hay chính xác hơn, nói ít nhưng mình lại hiểu nhiều, nhiều lắm, thế mới "quái"! Đây nhá:

Thứ nhất Việt Nam ta lắm người tài...

Tài gì, "xấu xí" bỏ mẹ!

Thế mới "quái", xấu xí cũng là một cái tài, hehe...

Đùa tí, hì hì, mình xin nói nghiêm túc: Việt Nam ta lắm người tài, nhất là cái tài... "múa chữ rởm", như bác Hoàng Ngọc-Tuấn đã "phản ánh" trên Tiền Vệ rồi đó, hehe...

Nhớ hồi nhỏ, mình rất thích xem những gánh xiếc Sơn Đông mãi võ, mình đã không thể hiểu được bố khỉ tay biểu diễn võ thuật, sao hắn ta tài thế, múa kiếm đâm bụng mà không thủng, không bị làm sao cả, thật tài! Cái cảm giác thán phục tay võ sĩ gánh xiếc Sơn Đông mãi võ cứ theo mình mãi vào tận giấc ngủ... Sau này lớn khôn lên, mình mới biết tay biểu diễn của gánh xiếc, chỉ múa võ... rởm, hehe... Và, bây giờ, mới hôm qua thôi, đọc bài bình của nhà thơ họ Đỗ, mình như thấy lại cái cảm giác thán phục ban đầu ấy, như thể vừa được xem màn biểu diễn gánh xiếc Sơn Đông mãi võ, chỉ có khác, người biểu diễn võ rởm - chính xác ra, múa chữ rởm - lần này, là ông Nguyễn Khoa Điềm, hà, hà...

Tầm bậy, Nguyễn Khoa Điềm là nhà thơ tài ba, nhà lãnh đạo gì gì đấy của Việt Nam ta cơ mà, sao lại nói ổng là tay múa chữ rởm của gánh xiếc, không được, nói lại đi!

Ừ, thì mình nói lại đây: Nguyễn Khoa Điềm là nhà thơ múa chữ rởm được chưa?!

Mà đúng như thế đấy! Đây nhá, mình có thể nói như thế này, rởm hết, tất cả những gì mà những người cộng sản Việt Nam làm và nói từ trước đến nay đều rởm! Rởm từ trong ra ngoài! Rởm từ trên xuống dưới! Rởm tuốt tuột! Một cái sự "rởm", trong thâm tâm có thể họ cũng biết (tỉ như câu này: Trận chiến Lịch Sử, Đã phá tung mọi xiềng xích?) mà họ không bao giờ dám công nhận, không bao giờ dám nhìn thẳng vào nó, để... sửa nó thành sự... "xịn"!

Nhớ hồi còn dưới "mái trường XHCN", mình được/bị người ta dạy cho tập thơ Nhật ký trong tù của ông Hồ Chí Minh, mình cứ băn khoăn mãi, nhưng không dám hỏi, là ở trong tù bút giấy đâu và cảm hứng đâu mà ông Hồ lại làm được bấy nhiêu bài thơ?

Tất nhiên, bây giờ thì mình đã tự trả lời được rồi, dễ ợt, thì ông ấy... múa chữ rởm chứ cái gì vào đây nữa hả trời?!

Thứ nhì, thành ra, khi nhà văn Hoàng Ngọc-Tuấn nói rằng, ở Việt Nam ta, "các nhà phê bình" ra sức múa chữ rởm, thì mình nghĩ là chưa đủ, có lẽ phải nói thêm là đầy đủ "các nhà", từ nhà văn nhà thơ trong Hội nhà văn Việt Nam, cho đến "những nhà lãnh đạo Đảng và Nhà nước" đã về hưu hay tại chức, tất tật, đều ra sức múa chữ rởm! (Mình xin nói thêm một ý như thế này: chính vì cái sự "toàn múa chữ rởm", nên trong kì bình chọn tác phẩm đạt "giải thưởng lớn(?) Hồ Chí Minh và Nhà nước" vừa rồi, không đào đâu ra được tác phẩm xứng đáng, chỉ toàn những của "rởm", như ông Trần Mạnh Hảo có nói cho chúng ta biết rồi đó!

Và, còn điều này nữa mình muốn nói, chính xác ra, là cụ Tố Như nói, "Chữ tài liền với chữ tai một vần". Tức là những người "tài", thường hay mắc... "tai", hay nói toạc móng heo, là mắc "họa"!

Thứ ba, mình thấy thế này, có vẻ như Việt Nam ta, từ xưa đến giờ, không thể nào thoát ra khỏi "những tai họa" (cứ nhìn cái tình trạng xã hội lưu manh, đạo đức suy đồi, văn hóa xuống cấp như hiện nay ở CHXHCN Việt Nam thì khắc biết!), phải chăng là do "lắm anh tài"?! Nếu đúng như vậy, thì "quái" thật đấy, phải không các bạn!

Và cuối cùng, mấy đêm nay mình không ngủ, vì một lẽ thường tình là mình cứ chợp mắt một tí là lại bật dậy... cười phá lên như một thằng điên, cái sự "múa chữ rởm" của ông NKĐ làm mình không thể không tưởng tượng cảnh một tay "anh tài" nhảy choi choi ra sức... múa chữ rởm trước một bức (tai) họa ký trong tù được! Mới cả, vì mình không phải, là "bác Hồ Chí Minh", tất nhiên, hè, hè...